BS Ngô Văn Lương

Khoa Tâm Thần Bệnh viện TW Huế

Rối loạn đa nhân cách là gì?


Do có những biểu hiện trầm uất, cô gái trẻ Molly (Mỹ) đã tìm đến bác sĩ tâm lý. Sau 6 tháng điều trị bằng thôi niên, Molly được biết trong người cô có đến 18 nhân cách khác nhau: 1 đàn ông, 8 phụ nữ có tính thích quấy rầy, 8 trẻ em và 1 người thường xuyên dàn xếp với 17 người kia để khỏi xảy ra va chạm.

Trước khi đến gặp bác sĩ, Molly đã trải qua một thời gian dài chán ăn rồi lại ăn vô độ, có các cơn trầm cảm và đau nhức mình mẩy không rõ nguyên nhân, thường xuyên nghĩ ngợi mông lung và không ít lần nuôi ý định tự tử. Qua chẩn đoán, bác sĩ nhận thấy cô bộc lộ nhiều hành vi ứng xử rất kỳ lạ. Chẳng hạn, cô đã nhiều lần đi đến những địa chỉ quen thuộc nhưng lại không nhớ là từng đến đấy. Molly cũng quên nhiều giai đoạn trong quá khứ của mình, kể cả khi có người nhắc lại. Chính điều đó khiến bác sĩ nghi ngờ cô bị chứng rối loạn đa nhân cách và quyết định thực hiện thôi miên.


Khai thác những ký ức thời thơ ấu của Molly, vị bác sĩ nhận thấy có nhiều kỷ niệm xấu: bị bắt xem cắt cổ gà, bị người cha xâm hại tình dục, người thân chết, thất bại trên con đường học tập và mưu sinh.... Mỗi biến cố lớn này dường như tương ứng với sự ra đời của một nhân cách đang ẩn náu trong cô gái.


Rối loạn đa nhân cách (MPD) một căn bệnh từng được bác sĩ người Pháp Pierre Janet mô tả vào thế kỉ XIX. Là một dạng bệnh lý tâm thần mà biểu hiện là sự mất nhận thức về bản thân và vì thế người mắc bệnh thường đồng nhất hoá mình với người khác. Sự đồng nhất đó không vững chắc, một chấn động tinh thần cũng có thể làm biến mất và thường đồng nhất hoá tiếp với một nhân cách khác. Người mắc bệnh MPD phải chịu những diễn biến tâm lý hết sức phức tạp. Họ bị hai hay nhiều nhân cách thay nhau kiểm soát và chi phối, cá biệt có những người bị giằng xé cùng một lúc bởi hai nhân cách hoàn toàn trái ngược nhau. Theo một thống kê của Hội tâm thần Mỹ, có tới 1% dân số Mỹ có biểu hiện MPD và khoảng 20% bệnh nhân đang điều trị thực chất là bị MPD.Hiện khoảng 20.000 người Mỹ có biểu hiện mắc chứng này, thậm chí có bệnh nhân phải sống với 300 nhân cách.


Tuy nhiên, nhiều nhà tâm lý như giáo sư P. Spanos, tiến sĩ H. Lief, bác sĩ tâm lý E. Luil lại cho rằng trên thực tế không có căn bệnh đa nhân cách; đó chỉ là sản phẩm tưởng tượng của cả bệnh nhân và bác sĩ điều trị mà thôi.

Bác sĩ tâm lý học E.Luil (Pháp) không tin có người đa nhân cách vì sau khi nghe các nhân cách trong cùng một bệnh nhân nói chuyện, bà vẫn nhận ra những từ ngữ và cách nhấn giọng chung nhất đặc trưng của người ấy.


Tiến sĩ H.Lief cũng có cùng quan điểm trên: "Tôi bắt đầu nghi ngờ khi các chuyên gia về chứng rối loạn đa nhân cách khẳng định rằng 85% phụ nữ mắc bệnh đều bị lạm dụng tình dục lúc còn nhỏ. Do bác sĩ cứ chẩn đoán theo xu hướng như vậy nên bệnh nhân mặc sức tưởng tượng. Hậu quả là hàng nghìn gia đình ly tán và rất nhiều người cha phải ngồi tù mà không hiểu mình đã lạm dụng tình dục con gái vào lúc nào".


Cuộc tranh luận về việc có người đa nhân cách hay không vẫn chưa có kết luận. Tuy nhiên, số người được chẩn đoán bị rối loạn này ở Mỹ vẫn liên tục tăng trong những năm gần đây. Các nhà chuyên môn gọi đây là bệnh tâm thần của xã hội Mỹ, vì ở châu Âu có rất ít người được coi là rối loạn đa nhân cách; còn ở các khu vực khác, căn bệnh này hầu như không được nhắc đến.


Rối loạn đa nhân cách biểu hiện như thế nào?


Theo Janet, một người được coi là bị MPD nếu có 4 triệu chứng:


Có 2 hoặc nhiều hơn trạng thái của các nhân cách thay nhau chi phối người bệnh.

Các nhân cách phải hoàn toàn riêng biệt, tương đối ổn định về nhận thức, quan hệ gia đình, xã hội, khả năng miêu tả thế giới xung quanh.

Khi bị một nhân cách này chi phối, người bệnh có khả năng quên các thông tin quan trọng liên quan đến các nhân cách tiềm ẩn khác, đến mức không thể xem đó là chứng quên thông thường.

Các rối loạn đó không phải do ảnh hưởng của thuốc hay hóa chất.


Tại sao bị rối loạn đa nhân cách?

Các nhà khoa học theo thuyết đa nhân cách cho rằng: con người ngay từ khi sinh ra đã mang trong mình nhiều “mầm nhân cách” khác nhau, giống như mang nhiều hạt giống. Hạt giống nào phù hợp với cơ thể, điều kiện sống và giáo dục thì sẽ phát triển trở thành nhân cách của người đó. Khi ấy, họ “bỏ quên” các nhân cách kém hoặc không phát triển khác.

Tuy có quá trình “chọn lọc tự nhiên” như vậy nhưng những mầm nhân cách kia không bị mất đi hoàn toàn mà ẩn núp ở đâu đó trong tiềm thức. Dưới tác động của một tác nhân nào đó, các nhân cách còn lại kia sẽ trỗi dậy, kiểm soát và đưa người ta vào chứng MPD.


Điều trị rối loạn đa nhân cách bằng cách nào?

Ban đầu, các bệnh nhân được điều trị bằng liệu pháp tâm lý nhưng phần nhiều không có đáp ứng tốt. Các biện pháp thư giãn, vật lý trị liệu... và cả thuốc điều trị tâm thần cũng đều không có tác dụng. Một số bác sĩ còn dùng cả thuật thôi miên để kéo người bệnh ra khỏi trạng thái hỗn loạn nhưng thất bại.

Một số bác sĩ đưa ra phương pháp trị liệu độc chiêu bằng cách cho người bệnh ngay lập tức đối thoại trực tiếp với "phiên bản" của mình và đã đem lại kết quả tốt. Sở dĩ bệnh nhân có đáp ứng tốt với phương pháp điều trị này là vì về bản chất trong mỗi con người chỉ có một nhân cách phát triển. Nhân cách này được bồi đắp, rèn luyện nên trở nên bền vững, mạnh mẽ và riêng biệt. Những mầm nhân cách khác thường yếu đuối, èo uột nên nếu bị rối loạn cũng chỉ đủ sức chi phối người bệnh trong một thời gian ngắn.


Có thể dự phòng rối loạn đa nhân cách không?

Tuy nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh vẫn còn chưa rỏ, nhưng các nhà khoa học cũng đã chứng minh được rằng, nếu có một lối sống lành mạnh, có một nhân cách mạnh mẽ, biết tiếp nhận và xử lý thông tin một cách thông minh và tỉnh táo thì người ta có thể tự bảo vệ được mình trước chứng rối loạn đa nhân cách.



P.s: To Saruko: Phỏng theo những chẩn đoán trên kia thì em có ít nhất là 7 nhân cách. Em đã đặt tên cho nhân cách đúng không?